Τα όρια στην προσχολική ηλικία: Γιατί ο γονέας δυσκολεύεται να βάλει όρια στο παιδί του
Γράφει η Παιδαγωγός Προσχολικής Ηλικίας, Αναπτυξιακών Διαταραχών και Ειδικής Αγωγής Χρυσή Γαμπιεράκη
Η οικογένεια πριν τη δεκαετία του ’80, είχε μια διαφορετική δομή από τη σημερινή. Ήταν είτε μητριαρχική, είτε πατριαρχική. Όποια μορφή όμως και αν είχε, ήταν εξουσιαστική ως προς τα παιδιά. Στην πατριαρχική οικογένεια για παράδειγμα, η γυναίκα δεν μπορούσε να έχει απαιτήσεις από το σύζυγο, ο οποίος εργαζόταν για να φέρει τα προς το ζην κι εκείνη υπάκουε και ήταν υπεύθυνη μόνο για το νοικοκυριό. Η ανατροφή των παιδιών, την εποχή εκείνη, θεωρούνταν ένα ευγενές εγχείρημα, όπως άλλωστε δηλώνει και το ίδιο το ρήμα «αναθρέφω» (ανεβάζω πιο ψηλά κάτι που βρίσκεται σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο/ανά (προς τα πάνω) + θρέφω: συμβάλλω στη σωστή σωματική ανάπτυξη και την πνευματική και ηθική διαμόρφωση του παιδιού). Οι γονείς αναλάμβαναν το καθήκον τους με μεγάλη ευσυνειδησία και ενώ φρόντιζαν με υποδειγματικό ζήλο τα παιδιά τους, δεν επιδίωκαν σε καμία περίπτωση να του γίνουν αρεστοί. Αντίθετα, θεωρούσαν καθήκον του παιδιού, να γίνει αρεστό στους γονείς του. Δεν το έβλεπαν ως αυτόνομη, εξατομικευμένη οντότητα με εν δυνάμει δυνατότητες και ικανότητες, αλλά ως ένα παιδί, με ανεπαρκή, ανεύθυνη συμπεριφορά και με γνώσεις εξ ορισμού περιορισμένες. Του συμπεριφέρονταν συνήθως με απόλυτο, αυστηρό και αυταρχικό τρόπο με αποτέλεσμα το παιδί να υπακούει φοβούμενο τις αυστηρές συνέπειες. Τα όρια ήταν ευδιάκριτα και σεβαστά, μόνο που τα παιδιά έπαιρναν το μήνυμα του φόβου και της υπακοής στην οποιαδήποτε μορφή εξουσίας που θα συναντούσαν και αργότερα στην ενήλικη ζωή τους.
Η μεγάλη αλλαγή που πραγματοποιήθηκε στο οικογενειακό δίκαιο, στον ελληνικό χώρο μετά τη δεκαετία του ΄80, με τη δυνατότητα της γυναίκας να κρατάει το επίθετό της, της έδωσε πολλά δικαιώματα μέσα στην οικογένεια και άλλαξε εξ ολοκλήρου τα δεδομένα. Η γυναίκα διεκδίκησε τα δικαιώματά της, απέκτησε εξουσία και όπως είναι επόμενο, είχε και πολλές απαιτήσεις πλέον από το σύζυγο, εφ’ όσων βγήκε και εκείνη στην αγορά εργασίας. Η οικογένεια απέκτησε μια πιο δημοκρατική δομή για όλα τα μέλη της, με δικαιώματα και υποχρεώσεις για όλους. Οι συγκρούσεις και οι εντάσεις όμως δεν εξαλείφθησαν, καθώς μάλλον η διαχείριση αυτής της δημοκρατίας τελικά δεν έγινε με το σωστό τρόπο. Τα μικρά παιδιά φαίνεται να κερδίζουν σιγά σιγά τη μάχη για τα πολυπόθητα δικαιώματά τους, (που σαφώς όλοι επιθυμούμε) αλλά χωρίς όμως να γίνεται λόγος και για τις υποχρεώσεις τους. Οι σημερινοί γονείς δυστυχώς, σ’ αυτή τη νέα κατάσταση δεδομένων δυσκολεύονται και πληγώνονται καθώς βιώνουν στην καθημερινή τους συγκρουσιακή σχέση με τα παιδιά τους, συναισθήματα ανεπάρκειας, ανικανότητας, απογοήτευσης και πίκρας. Οι γονείς κατακλύζονται από σκέψεις του τύπου: «Τι κάνω λάθος;» «Γιατί το παιδί μου βγάζει άρνηση για ότι του ζητάω;» «Γιατί δείχνει ανυπακοή και προκλητική συμπεριφορά, ενώ είμαι δίπλα του και παλεύω τόσο σκληρά για να του παρέχω τα πάντα;»
Οι κανόνες και τα όρια λοιπόν, παρόλο που είναι αναγκαία για την ισορροπημένη λειτουργία της οικογένειας και όχι μόνο, είναι δύσκολο να εφαρμοστούν ακόμη και στις μέρες μας, καθώς δεν επιδιώκουμε να εφαρμοστούν με τον παλιό εξουσιαστικό και αυταρχικό τρόπο που διδάσκει τα παιδιά να σκύβουν το κεφάλι στις διάφορες μορφές εξουσίας, αλλά και ούτε υποκύπτοντας στην παιδική τους παντοδυναμία και τη διάθεσή τους για να ορίσουν εκείνα τα πράγματα, όπως το επιθυμούν με πολλά δικαιώματα και καθόλου υποχρεώσεις.
